برای معرفی این نخبگان و صاحبان کمالات انسانی، فعالیتهای فراوان و گوناگونی از صـدر اسلام تا کنون از سوی شیفتگان آنان (اعم از مسلمان و غیر مسلمان) به روشهای مختلف، مانند گفتاری، نوشتاری، نمایشی، فیلمسازی و تصویری انجام شده است که هـمـه آنها نـشانگر عمق محبت و علاقه مردم به رهبران راستین خویش است.
بسیاری از پژوهشگران، دانشمندان و نویسندگان تلاش کردهاند تا پیامبر (ص) و اهل بیت وی را به هـر طریـق ممـکن بـه جـوامـع معرفی کنند.
زیرا شناخت آن بزرگواران و آشنایی با سیره و شـیـوه زنـدگـانـی آنـان هـدایـت یـافـتـن و در مـسیـر درستی قرار گرفتن را ممکن خواهد ساخـت.
شناختن الگوهای انسانی و شناساندن آنها به دیگران، زمینه را برای ایجاد محیطی آرام و عـاری از فـسـق و فسادو تحقق وعدههای الهی در ایجاد جامعه امن اسلامی و برقراری عدالت اجتماعی فراهم میکند.
دستیابی به چنین مقصودی، راههای پرپیچ و خم و تنگناهایی را در پیش رو دارد کـه گـرچـه گذر از آنهاغیرممکن نیست، اما بسیار دشوار و توان فرسا است و مسؤولیت هـمـگـان، بـه ویـژه دانـشمندان، در رسیدن و رساندن جامعه به مقصد عالی و هدف نهایی، بسی سنگین و مرارت بار است.
خاندان عصمت
در مـیـان انسانها، غیر از پیامبران و سفیران الهی که از جایگاه ویژهای برخوردارند، برخی افراد یا خـانـدانها به خاطر اتصال و انتساب به پیامبران و کسب فضایل و کمالات انسانی، نزد پروردگار مـتـعال به منزلت و مرتبه شایستهای نایل شده و مشمول رحمت و برکت الهی قرار گرفتهاند.
در قـرآن کـریـم نـیـز به برخی از آنان اشاره شده است، به عنوان مثال درباره اهل بیت ابراهیم خلیل الـرحمن (ع) میفرماید: قالوااتعجبین من امر اللّه رحمت اللّه و برکاته علیکم اهل البیت انه حمید مجید.
امـا در میان آنان نیز اهل بیت پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص) به مرتبهای دست یافتهاند که جز خود آن حضرت، کسی را شایستگی رسیدن به چنین فضایلی نبوده است.
اهل بیت پیامبر (ص) به مقام پاکی و پاکیزگی ناب نایل شده و سرآمد بشرگردیدهاند.
خداوند منان با زیباترین بیان، آنان را در قرآن مجید مورد تقدیس و تکریم قرار داده و فرموده است:
همانا خداوند اراده کرده است که از شما اهل بیت هرگونه پلیدی و گناه را دور گرداند و شما را به بهترین پاکیزگی پاک گرداند.
بیت پیامبر(ص)
بـرای نـبـی مکرم اسلام، حضرت محمد (ص) دو گونه بیت (خانه) وجود داشته است : یکی بیت زوجیت و دیگری بیت نبوت و ولایت.
بـیت زوجیت آن حضرت در ارتباط با زندگی عادی ایشان با همسران و فرزندانشان بود. این بیت یـکـی نبود، بلکه به تعداد همسران مکرمه آن حضرت، متعدد بود و در قرآن مجید نیز با لفظ جمع بـیـوت آورده شـده اسـت.
هر یک از همسران مکرمه پیامبر(ص) خانه و زندگی جداگانهای با آن حضرت داشتند که در ابـتـدا مـنـحـصـر در یـک خـانـه بـود، امـا در اواخر عمر آن حضرت، متعدد گردید.
در میان بـیـوت همسران پیامبر (ص) بیت خدیجه کبری (س) مطبوع ترین و شیرین ترین محیط زندگی خانوادگی برای رسول گرامی اسلام بود.
امـا بـیـت نـبوت و ولایت منحصر بود در خانهای که دختر آن حضرت، فاطمه زهرا(س) به اتفاق همسرش امام علی (ع) و حسنین (ع) در آن زندگی میکردند؛ یعنی بیت طهارت و عصمت.
مـخـاطـبـان آیـه تـطـهـیر نیز همین دستهاند، یعنی اهل بیت نبوت و ولایت و بیت عصمت و طـهـارت. بـنابراین، بیت نبوت و ولایت ساکنانی دارد که والاترین وشایستهترین انسانها بوده و مورد تقدیس و تطهیر الهی قرار گرفتهاند.
آنان عبارتند از:
- پـیـامبر اسلام، حضرت محمد (ص) که کلام و کتاب خداوند منان در بیت ایشان نازل شده و از زبان آن حضرت به دیگران ابلاغ گردیده است
- امام علی بن ابی طالب (ع) که داماد و جانشین پیامبر (ص) و ولی امر امت اسلامی است
- فاطمه زهرا (س) دختر پیامبر اکرم (ص) که محبوب ترین فرد نزد آن حضرت بود
- سبط اکبر پیامبر، حضرت امام حسن مجتبی (ع)
- سبط اصغر پیامبر، حضرت امام حسین (ع)
این پنج تن، معدن وحی و مظهر پاکیزگیاند، زیرا پیامبر پرورش یافته خدا از طریق جبرئیل امین است و چهار نفر دیگر، پرورش یافته دامن پر مهر پیامبر اسلام (ص) هستند.
از مـیان صحابه و نزدیکان پیامبر اکرم (ص) بسیاری براین مساله گواهی دادهاند و شان نزول این آیـه را پـنج تن آل عبا (ع) دانستهاند.
پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت (ع)
از پـیامبر اکرم (ص) روایات فراوانی درباره مقام و منزلت اهل بیتش از طریق اهل سنت و شیعیان نـقـل شـده است که بیان کننده شایستگی آن حضرات برای امامت و تصدی امر خلافت اسلامی و لـزوم تـمـسـک امت به آنان است.
مـن دو چـیـز گـرانبها در میان شما به یادگار میگذارم. مادامی که به آن دو متمسک باشید هرگز گمراه نخواهید بود (آن دو عبارتند از) : کتاب خدا که دستاویز محکمی است که از آسمان به سوی زمین امتداد پیدا کرده است وعترت من که اهل بیت من میباشند.
این دو هیچ گاه از هم جـدا نـخـواهـند شد تاآن گاه که در حوض (کوثر) به من ملحق گردند. بنگرید پس از من با این دوچگونه رفتار خواهید کرد.
کـلام پیامبر(ص) کلام خدا است، زیرا سخن او نوری است که از جانب خداوند منان بر قلب پاکش تابیده و بر زبانش جاری گردیده است.
اهل بیت و امامان معصوم (ع)
واژه اهـل بـیـت و واژه امامت یا امامان ارتباطی عینی و مفهومی مطابقی بایکدیگر دارند.
گرچه به تمام خاندان، ذریهها و نسل پیامبر اکرم (ص) به ویژه اولاد و احفاد حضرت فـاطـمـه زهـرا(س) واژه اهـل بـیـت به طور عام اطلاق می شود و مردم آنان را از زمان پیامبر اکرم (ص) تا زمان ما با چنین عنوانی خطاب می کنند، اما منظور از اهل بیت، به طور خاص عبارت اسـت از:
حـضـرت فـاطـمـه زهـرا، امـام علی بن ابی طالب و یازده امام معصوم (ع) از نسل آن دو بزرگوار، که آخرین آنان قائم آل محمد(عج) و مهدی موعود است که جهان را پس از آن که ظلم و جـور فـرا گـرفـت، از عـدل و قسط پر خواهد کرد و حکومت الهی را در سراسر جهان برپا خواهدنمود.
این موضوع از اصول مسلم دین ما است و به اقرار فریقین، پیامبر اسلام (ص) آن را پیش بینی و از آن پیش گویی فرموده است.
آن حضرت در جایی فرموده است: من، علی، حسن، حسین و نه نفر از فرزندان حسین، پاک و معصوم میباشیم.
در جای دیگر می فرماید: جـانـشـیـنـان و اوصیای من و حجتهای خدا بر خلق، پس از من دوازده نفرند که نخستین آنان برادرم و آخرین آنها فرزندم میباشد.
منظور از معصومین و خاندان عصمت (ع) عبارت است از:
- محمد بن عبدالله (ص)
- علی بن ابی طالب (ع)
- فاطمه، دختر رسول اللّه (ص)
- حسن بن علی (ع)
- حسین بن علی (ع)
- علی بن حسین (ع)
- محمد بن علی (ع)
- جعفر بن محمد(ع)
- موسی بن جعفر(ع)
- علی بن موسی (ع)
- محمد بن علی (ع)
- علی بن محمد(ع)
- حسن بن علی (ع)
- حجت بن الحسن، قائم آل محمد(ص)
منبع مورد استفاده برای این مدخل